Osocze bogatopłytkowe (PRP, czynnik wzrostu) – skuteczność i bezpieczeństwo
dr n. med. Marcin A. Milczarek
specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu
W ostatnich latach postęp w medycynie staje się coraz bardziej spektakularny, przekraczając niewyobrażalne wcześniej bariery. Naukowcy z zapałem prowadzą nas od pełnego błogostanu psycho-fizycznego. Namacalnym przejawem tych zmian jest zastosowanie terapii osoczem bogatopłytkowym (ang. Platelet Rich Plasma – PRP), która znajduje swoje miejsce w coraz szerszych dziedzinach medycyny, jak chociażby chirurgia estetyczna, ginekologia czy ortopedia. Jej udowodniona skuteczność we wspomaganiu regeneracji uszkodzonych tkanek w urazach sportowych, zaburzeniach gojenia tkanek, jak i zmianach zwyrodnieniowych, pozwala na coraz szersze zastosowanie w leczeniu chorób wcześniej skazujących pacjenta na cierpienie i niepełnosprawność.
Czym jest osocze bogatopłytkowe?
Płytki krwi, zwane też trombocytami, stanowią naturalny składnik morfotyczny krwi, podobnie jak krwinki białe i czerwone. Ich podstawową rolą jest udział w procesie krzepnięcia i fibrolizy (utrzymania hemostazy). Poprzez wyzwalania bioaktywnych molekuł (czynników wzrostu) inicjują serię reakcji chemicznych, prowadzących do naprawy i regeneracji uszkodzonych tkanek w organizmie człowieka, przywracając im ich naturalną funkcję.
Jak uzyskujemy PRP?
Procedura pozyskania PRP trwa kilkanaście minut i rozpoczyna się pobraniem krwi żylnej pacjenta przez wykwalifikowany i przeszkolony w procedurze personel. Jej objętość jest podobna do wykorzystywanej w zwykłych badaniach okresowych i nie odbija się negatywnie na samopoczuciu i koncentracji, jak i nie wywołuje uczucia zmęczenia. Pacjent, który poddaje się zabiegowi nie musi być na czczo. W kolejnym etapie pobrana do sterylnego pojemnika krew podlega procesowi wirowania, w wyniku którego zachodzi zjawisko jej frakcjonowania i koncentracji, dzięki czemu uzyskujemy stężenie czynników wzrostu przekraczające kilku- lub nawet kilkunastokrotnie naturalne. Warto zaznaczyć, że im jest ono większe, tym większa jest również skuteczność samego leczenia. Zebranie PRP i umieszczenie jej w strzykawce kończy etap przygotowawczy i pozwala rozpocząć samą procedurę przetoczenia w uszkodzone tkanki.
Kiedy stosujemy PRP?
Uzyskany w ten sposób koncentrat podawany jest w zmienione chorobowo miejsce w celu wyzwolenia naturalnego procesu gojenia i regeneracji tkanek. Zastosowanie znajdujemy dzisiaj w tak trudnych do tej pory w leczeniu dolegliwościach, jak zmiany przeciążeniowe u sportowców (np. „łokieć tenisisty”, „łokieć golfisty”, „kolano skoczka”, „kolano biegacza”, tendinopatia ścięgna Achillesa, zapalenie rozcięgna podeszwowego, ostroga piętowa, , chondromalacja, uszkodzenie łąkotek i więzadeł), urazach narządu ruchu (w szczególności mięśni, ścięgien i więzadeł), zaburzeniach gojenia tkanek i chorobach zwyrodnieniowych stawów. Szczególne korzyści płyną w sytuacji, gdy oczekuje się szybkiej i efektywnej terapii.
Czy metoda jest bezpieczna?
Bezpieczeństwo i skuteczność terapii jest udowodniona w licznych publikacjach. Podstawową kwestią wpływającą na bezpieczeństwo przeszczepu PRP dla pacjenta jest fakt, iż otrzymywany koncentrat pochodzi z jego własnej krwi (przeszczep autologiczny), dzięki czemu unikamy ryzyka zakażenia wirusami czy bakteriami, jak w przypadku przetoczeń od innych osób. Dodatkowo, brak obróbki chemicznej drastycznie obniża ryzyko reakcji uczuleniowej. Wykorzystanie krwi własnej pacjenta oraz sterylne warunki przygotowania, gwarantowane przez standaryzowane i jałowe zestawy, minimalizują ryzyko przeszczepienia chorób zakaźnych (bakteryjnych czy wirusowych) oraz wystąpienia niepożądanych reakcji uczuleniowych.
Co należy wiedzieć przed zabiegiem?
Warto wybierać ośrodki, w których zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym i pod kontrolą USG, co znacznie zwiększa precyzję podania koncentratu i pozwala wyeliminować niepotrzebny ból. W przypadku zabiegów przeprowadzanych „na ślepo”, bez użycia ultrasonografii lub rtg, istnieje duże ryzyko wstrzyknięcia preparatu poza miejsce zmienione chorobowo i zmarnowania potencjału regeneracyjnego osocza albo nawet przypadkowego uszkodzenia zdrowych tkanek.
Kolejnym kluczowym aspektem jest stężenie przetaczanego roztworu. Im jest ono wyższe, tym większy potencjał regeneracyjny całego leczenia. Przed podjęciem decyzji o wyborze placówki, należy ustalić, jakie jest możliwe do uzyskania zagęszczenie czynników wzrostu i czy używane są standaryzowane systemy jego pozyskiwania, które gwarantują, w przeciwieństwie do metod niestandaryzowanych, powtarzalne wyniki w każdej próbce. Dzięki temu unikniemy sytuacji, w której stężenie przetaczanego osocza będzie takie samo, jak w krwi albo nawet niższe.
Jak skuteczne jest PRP?
Skuteczność leczenia czynnikami wzrostu jest szeroko opisana w dostępnym piśmiennictwie anglojęzycznym. Udowodniono jego dużą przydatność zarówno w samej ortopedii, jak i medycynie sportowej. W zmianach zwyrodnieniowych możemy liczyć na zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę funkcji zajętego stawu. Przy urazach sportowych (uszkodzeniach tkanek miękkich i złamaniach kości) na znaczne skrócenie czasu terapii. Natomiast w zmianach przeciążeniowych na długotrwałą poprawę i mniejszą tendencję do nawrotów dolegliwości, niż przy stosowanych wcześniej schematach leczenia.
Pamiętać należy, że wykorzystanie PRP drastycznie podnosi szanse powodzenia terapii, jednak żadna metoda leczenia nie niesie z sobą 100% skuteczności. W nielicznych przypadkach może się zdarzyć, że pomimo wybrania odpowiedniego ośrodka, zaufanego lekarza z doświadczeniem w terapii biologicznej, odpowiedniego standaryzowanego systemu koncentracji, precyzyjnego podania i przestrzegania zaleceń – nie uda się osiągnąć upragnionego rezultatu.
Piśmiennictwo:
Gosens T i wsp. Pain and activity levels before and after platelet-rich plasma injection treatment of patellar tendinopathy: a prospective cohort study and the influence of previous treatments. Int Orthop. 2012.
Orrego M i wsp. Effects of platelet concentrate and a bone plug on the healing of hamstring tendons in a bone tunnel. Arthroscopy. 2008.
Miller M, Thompson SR, Hart JA. Review of Orthopedics. Sixth Edition. Philadelphia. Elsevier, 2012.
Filardo G i wsp. Platelet-rich plasma vs hyaluronic acid to treat knee degenerative pathology: study design and preliminary results of a randomized controlled trial. BMC Musculoskelet Disord. 2012.
Shahid M, Kundra R. Platelet-rich plasma (PRP) for knee disorders. EFORT Open Rev. 2017
Dernek B i wsp. Effect of platelet concentration on clinical improvement in treatment of early stage-knee osteoarthritis with platelet-rich plasma concentrations. J Phys Ther Sci. 2017.
Piuzzi NS i wsp. Platelet-Rich Plasma for the Treatment of Knee Osteoarthritis: A Review. J Knee Surg. 2017.